Kunst … omdat het moet … als barometer van de tijd

… waarin we leven, altijd. Ik zag het weer eens duidelijk terug toen ik las over een kunstwerk van Erik Kessels – Destroy my face, het bestaat uit zestig digitaal samengestelde foto’s van fictieve mensen die cosmetische chirurgie hebben ondergaan gemonteerd als ondergrond van een skatebaan, Pier 15 – dat werd teruggetrokken van Breda Photo. De argumentatie pik ik op van het NRC artikeltje van afgelopen woensdag. “Skaters rijden vervolgens over die foto’s, die zijn afgedrukt op een formaat van 4 bij 4 meter per stuk, waardoor ze vol krassen en butsen komen te zitten en langzaam vervallen. „Zo makkelijk als de gezichten ooit mooi gemaakt zijn, zo gemakkelijk worden ze ook weer vernietigd”, aldus een beschrijving van het werk. … Volgens critici zou dat oproepen tot vrouwenhaat en zelfs geweld tegen vrouwen.” Partners en sponsors dreigen af te haken, dus moet (?) dit weg.

Kunst die niet schrijnt mist wat. Als het werk niet ontspruit aan contrasten en spanningsvelden die actueel zijn reflecteert het alledaagse gematigdheid, marktwerking en heeft het corrumperende er al te veel grip op. De geschiedenis staat stijf van confronterende en schandaleuze romans en schilderwerken die mettertijd toch niet alleen geaccepteerd bleken te worden maar zelfs als visionair werden aangeduid. Allerlei taboes in een samenleving komen hierbij langs. Van schilders die niet de boven- maar ook de onderklasse de moeite van het afbeelden waard vonden, tot schrijvers over drijfveren die tot uitdrukking komen bij vrouwelijke seksualiteit, om maar twee uitersten te noemen.

Bij dit werk van Erik komen schoonheidsidealen aan de orde – wat zijn dat voor idealen, hoe ziet dat eruit, wordt het gehanteerd, etc. Het kunstwerk bevat ook dynamiek, gestage aftakeling van de gebruikte afbeeldingen. Daar ontstaat interpretatie ruimte: is dit kritiek op die schoonheidsidealen, dan wel iets ingewikkelders daarmee samenhangend, of is dit gewoon vrouwonvriendelijk en moet het ook als zodanig worden aangemerkt en dus verwijderd?

Het is vast een teken des tijds dat vooral de afknijpende kijk hierop boven komt drijven: angst bepaalt! Met allerlei particuliere geldstromen naar kunst komen ook conformistische krachten tot ontwikkeling. Niet helemaal onbegrijpelijk, of onredelijk: een bedrijf dat kleding maakt voor skaters zal toch mikken op bekendheid en waardering bij de skaters community. Als er iets duidelijk is geworden in deze tijd waar reputaties met een enkel bericht op Twitter of Instagram vernietigd kunnen worden is het wel dat bedrijven er niet aan ontkomen juist dat te vermijden. En dat komt dan ook om de hoek kijken bij het management van een tentoonstelling, bijvoorbeeld. Maar ik ben hierover ook geschokt, dit kan anders. Kijk naar Nike, sponsor van Kupreichik (zoek op ‘Nike kneeling stars and banners Kupreichik’ voor meer info.) Maatschappelijke controversiële issues kunnen ook worden opgepikt om je mee te profileren. Je niet laf laten leiden door angst voor omzetverlies kan reuze gewaardeerd worden. Maar er zijn meer spelers in het veld.

Waarmee is de directie, management, van een dergelijke tentoonstelling bezig? Hoe angstig moeten die zijn voor weglopende sponsors? Aangezien er veelal ook publiek geld bij betrokken is, moeten we ook democratie erbij betrekken. Een gezonde democratie vergt een gezonde verdeeldheid, dat niet alle neuzen dezelfde kant uitwijzen – juist niet! Het is dan ook een soort triest blijk van de tijdgeest dat dit inmiddels anders (b)lijkt te liggen. Hoe redelijk het terugtrekken ook lijkt te zijn, ik had van decisionmakers bij deze materie toch een wat moediger smoel verwacht, meer een laconiek schouderophalen over gepruttel over een enge invalshoek bij een poging een kunstwerk te creëren dat maatschappelijk actuele thema’s aanschouwelijk maakt. De grote lol is dat allerlei maatschappelijk controversiële thema’s juist in dit hele proces samen komen, dus het lijkt ineens op een kunstwerk an sich. Ik hoop dat Erik iets weet te bedenken dat dit besluit zelf te kakken zet. Bijvoorbeeld van foto’s van de terugtrekkers een kunstwerk maken als het huidige, Destroy my face, zodat daarmee ook de hoop dat dit soort angst ooit wijkt gestalte kan worden gegeven door al die gefotografeerde koppen stuk te skaten:)