Belangen bepalen in pensioenland

Daarmee bedoel(de) ik dat aanwezige belangen van allerhande gremia de facto bepalen. Niet dat het eens tijd wordt om eens te bepalen welke belangen er nu zijn bij onze omgang met pensioenen in Nederland. Dat laatste is immers toch duidelijk? Een zo billijk mogelijk pensioen tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden. Maar is dit wel echt (nog?) van toepassing?

Ik las in de Groene Amsterdammer van deze week, No 26, een fascinerende economie column over een boek van Martin ten Cate over de tekortkomingen van ons huidige stelsel gekoppeld aan een pleidooi voor het omslagstelsel – niet alleen voor de Aow maar ook voor de opgebouwde pensioenen. Dat is in Nederland vloeken in de kerk. Politiek en pensioenspecialisten reageren ronduit lauw. Toch zijn er heel principiële redenen dit niet als geloofsartikel te hanteren. Er zijn bijvoorbeeld sowieso redenen soms omslag te prefereren, onder andere afhangend van rente en economische groei (Aaron conditie). Maar los daarvan is het gewoon onthutsend te lezen hoeveel aan de strijkstok – van hoger management, beleggingsuitvoerders, accountants en actuarissen – blijft hangen. Voor vakbonden zijn de baantjes – en de macht die daarmee is verbonden – in de pensioenwereld een meer dan prettige bijkomstigheid. En dat wordt allemaal betaald uit (de opbrengsten van) het opgebouwde kapitaal! Volgens Ten Cate wordt op de ongeveer € 31 miljard aan jaarlijkse pensioenuitkeringen € 8,4 betaald aan bonus, uitvoerings- & transactiekosten. Tja, deze kosten vormen ook een fors inkomen en er wordt uiteraard gevochten voor deze belangen: dit moet zo blijven! Paardenfokkers adviseren over de toekomst van paard en wagen en van de paardentram? Dan komt de auto en de elektrische tram niet in het eindadvies!

In mijn vorige post over het nieuwe pensioencontract heb ik een aantal gremia benoemd die aan de tafel zitten waar Koolmees zn pensioenrevolutie voorbereidt. De vraag waarom Koolmees praat met partijen die belang hebben bij de huidige systematiek, gebaseerd op kapitaalgedekte aanspraken, is eigenlijk simpel te beantwoorden: de macht van gevestigde belangen is gewoon te groot. Een pensioentoekomst waarin: actuarissen niet meer hun jaarlijkse rekenpartijtjes – met ook sommetjes over zoveel indexatie alsdan – uitvoeren; besturen afwezig zijn omdat het verschijnsel pensioenfonds (in de huidige vorm) ophoudt; accountants niet meer tekenen voor de hoogte van aanspraken; uitvoerders geen bonussen meer krijgen; enzovoorts; is uiteraard een toekomst waarover deze gremia niet enthousiast zijn. Dit zou negatief moeten afstralen op de politiek, dat zich in beginsel slechts moet laten leiden door belangen van gewone burgers. Maar een kritische bespreking van een geloofsartikel kan (onbewust) stuiten op een taboe, of op een gevoel dat we het hierover toch echt niet gaan hebben. Dat soort gevoelens kunnen griezelig machtig zijn. Ik herinner me nog hoe bij het pensioenfonds waarbij ik betrokken was een discussie ontstond over het uitbesteden van beleggingen. Het voordeel van professionaliteit zou opwegen tegen het nadeel van hoge kosten. Maar ik had de hele tijd het gevoel dat de discussie schijn was: ergens was al besloten dat deze uitbesteding zou plaatsvinden. Wellicht ook doordat mijn werkgever een fusie met Engelsen was aangegaan en die worden daarna de baas van alles. Maar de crux is dat een nuchtere discussie op basis van argumenten op een gegeven moment helemaal niet (meer) aan de orde is! (Nog nooit, bijvoorbeeld, een echt nuchtere discussie gezien over de al jarenlang amper toegekende indexaties. Maar de systemen die werden gebruikt om zoveel procent kans op dan en dan zoveel procent indexatie te berekenen werden wel gehanteerd door dure specialisten van actuariële adviesbureaus die dat graag voor €300 per uur kwamen uitleggen.) Net zoals dat nu het geval lijkt met het coûte que coûte willen doorgaan met kapitaaldekking.

Wat me steeds meer fascineert is dat op alle terreinen van het leven deze dualiteit zich lijkt te manifesteren: praten over argumenten, maar belangen en macht bepalen de uitkomst. Maar als de belangen van de gewone burger in het geding is zal dat zeker weten niet verbeteren zolang we een ongelijk speelveld handhaven! En daarin verandert niets zolang Nederland pensioen als een soort mystiek verschijnsel blijft zien dat thuishoort in de ivoren torens waar de managementkaste de scepter zwaait!