De eigen agenda van de media?

Dat was nog eens cru: ondanks veel welwillende locals worden in de kranten slechts tegenstanders van asielzoekers geciteerd. Zoals de NRC schreef, hierop terugkomend: “naar de schreeuwers wordt geluisterd”. Daarvoor had ik uitgebreid gelezen, ook in de NRC, hoeveel weerstand er tegen asielzoekers zou zijn. Waarom gebeurt dit (zo)? Welke belangen spelen eigenlijk bij media, welke machten, wat moeten we daarvan vinden? Wat mij betreft is het verhelderend te beginnen met de nieuwslezer: die wil gewoon goed geïnformeerd worden!

… en dat is alles behalve simpel. Als je je al beperkt tot het voorbeeld zie je zoveel verschillende meningen, invalshoeken, stromingen dat elke poging tot ordening onvermijdelijk ook duiding is. Hebben we het over vluchtelingen of gelukszoekers? Opvang hier, aan de grens of in de regio? Meer of minder patrouilleren in de Middellandse zee? Tolerant naar meegebrachte cultuur of zoveel mogelijk associatie afdwingen? De verwoording zal zeker van invloed zijn op de beleving van de lezer en is zodoende nooit neutraal. Maar hoe precies gekozen is voor dat wat verwoord – of verbeeld – wordt, wordt zelden helder onderbouwd, of anders in vage termen als liberale krant, krant van wakker Nederland, etc.

Dat laatste toont een groot belang van media: aandacht trekken, hoe meer hoe beter. Maar ook schrijvers bijvoorbeeld kunnen dat als hun belang zien. Uiteraard is een bescheidener opzet goed mogelijk, komt veel voor, maar het wordt pas interesant bij grote media waar veel macht en/of kapitaal achter schuilgaan. Denk bijvoorbeeld aan Fox, CNN, Berlusconi, Franse industriëlen met een eigen krant, maar ook hoe Russische media aan de leiband van het Kremlin lopen zonder dat er nog een echte censor nodig is. Aandacht trekken, ja, voor de omzet, maar ook om neuzen dezelfde kant uit te krijgen.

Frappant is dat het belang de neuzen dezelfde kant uit te krijgen meer opspeelt naarmate de mening over de waarheid meer verdeeld is. De notie dat communistische kranten vaak Pravda (waarheid) heten is hier een wrange waarheid (sic). Zonder onafhankelijk redactiestatuut of iets dergelijks lijkt een medium altijd verdacht, een speelbal van de eigenaar.

Maar onafhankelijke media bestaan niet: beluisterd, bezien of gelezen worden willen ze allemaal! Nieuws moet wijken voor entertainment of entertainment moet lijken op nieuws, bijvoorbeeld, of kranten smeren onderwerpen over meerdere dagen uit, eerst een meer feitelijke reportage en later duiding bijvoorbeeld. Met reisjes, lezinkjes, lezerclubs, wijntjes, webshops en weet ik veel wat nog meer wordt een clubgevoel opgeroepen waardoor het bedrijf klanten bindt maar tevens meer info in een database vastlegt hetgeen meer marketing mogelijk maakt. Maar juist bij kranten die zich sterk maken voor objectiviteit en onafhankelijkheid is het de vraag of het wel een goed idee is om steeds meer te gaan lijken op een soort databasebedrijf.

Het grootste belang wat mij betreft is kwalitatief goed nieuws. Een groot daaruit voortspruitend belang lijkt mij om zodanige platforms voor media te ontwikkelen dat goede en onafhankelijke journalisten zich daaraan willen binden. De verborgen agenda van media – vooral als dat die van achterliggende macht is, zoals in Rusland, of van het medium zelf dat vecht voor voortbestaan – is in beginsel een probleem. Het doel goed nieuws te brengen vanuit een bepaald vertrekpunt zou voldoende focus moeten geven. Het is triest dat dit in afnemende mate het geval is.

Tot besluit een voorbeeld. Zonder goede lokale pers neemt het risico op allerlei corruptie in de provincie toe. Dagblad De Limburger is naar buiten gekomen met allerlei misstanden, vervlechting politiek en zakenleven, in Roermond. Het is van groot belang dat lokale media de lokale politiek kritisch volgen. Kranten die vooral bezig zijn met overleven door leuke dingen te doen voor de lezertjes komen daar niet aan toe. Het is vooral daarom dat de agenda van de media de kritische aandacht behoeft van politiek en burger!